Czyste Powietrze wróciło, ale po nowemu. Termomodernizacja, pompy ciepła i pellet
Czyste Powietrze po kilku miesiącach przerwy wraciło i już 31 marca rozpoczął się kolejny nabór wniosków. Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) przygotowały łącznie 10 mld zł na dwa lata dotacji na termomodernizację i wymianę źródeł ogrzewania. Komu przysługują pieniądze, ile można dostać, jakie warunki trzeba spełnić? Wyjaśniamy.
Czyste Powietrze zostało oficjalnie wstrzymane 28 listopada 2024, a powodem była gruntowna zmiana regulaminu programu w celu usunięcia nieprawidłowości i luk, które prowadziły do nadużyć systemowych, a co za tym idzie – wyłudzania państwowych pieniędzy. Od 31 marca 2025 zainteresowani ponownie mogli składać wnioski, ale na nowych zasadach. Choć sam rdzeń Czystego Powietrza pozostał niezmieniony (docieplanie budynków mieszkalnych, wymiana źródła ciepła), pojawiło się kilka znaczących modyfikacji, które według Ministerstwa Klimatu i Środowiska mają uszczelnić program, by środki trafiały do potrzebujących.
Jak wygląda nowy regulamin programu? Pod koniec marca poznaliśmy dokładne wytyczne nowego Czystego Powietrza. W ciągu dwóch lat rząd chce wydać 10 mld zł na dotacje, a do 2032 (do tego roku program będzie realizowany) na termomodernizację domów Polska przeznaczy ok. 140 mld zł. Sama inicjatywa jest obecnie niezwykle istotna, o czym świadczą dane ujawnione przez NFOŚiGW – w 2024 złożono 270 tys. wniosków na dopłatę do termomodernizacji i wymianę źródła ciepła. To 25 proc. wszystkich próśb o dotację złożonych od rozpoczęcia programu w 2018
Czyste Powietrze w 2025. Kto może ubiegać się o dotacje?
Jeśli chciałbyś zostać beneficjentem w programie Czyste Powietrze w 2025, przede wszystkim musisz być właścicielem budynku mieszkalnego przez przynajmniej trzy lata, a ustalenia te nie obowiązują dla domów otrzymanych w spadku. Ta zasada ma w założeniu ukrócić nadużycia związane z przepisywaniem budynków i wyłudzanie państwowych pieniędzy, jednak może być problemem dla osób, które kupiły starszy dom i chciały częściowo sfinansować jego remont ze środków z Czystego Powietrza. Co ważne, jeśli byłeś już beneficjentem w tej inicjatywie i otrzymałeś dotację na termomodernizację innego lokalu, w 2025 nie będziesz mógł złożyć wniosku.
Dotacji na termomodernizację nie można otrzymać na budynki sezonowe (np. domki letniskowe) ani gospodarskie, a w obecnej edycji programu obowiązuje zasada, zgodnie z którą jedna osoba może ubiegać się o dotację na jeden budynek. Tu również ważne wymaganie dotyczące samych domów – nie mogą to być budynki mieszkalne nowe. Co to dokładnie oznacza?
Zgodnie z aktualnie obowiązującym prawem są to takie budynki, które otrzymały pozwolenie na budowę po 31 grudnia 2020, gdy zaczął obowiązywać standard WT 2021 regulujący zapotrzebowanie domów jedno- i wielorodzinnych na energię pierwotną odnawialną (EP). Dla nowych budynków jednorodzinnych to 70 kWh na m kw. w skali roku, a dla domów wielorodzinnych to 65 kWh na m kw. na rok.
Warto mieć to na uwadze, ponieważ zgodnie z regulaminem nowego naboru Czystego Powietrzapoziom dotacji uzależniony jest nie tylko od dochodów, ale również zapotrzebowania naszego domu na energię cieplną. Dlatego z dofinansowania wyłączono nowe domy, ponieważ one cechują bardzo dobrymi parametrami cieplnymi i nie potrzebują termomodernizacji.
Audyt energetyczny i świadectwo charakterystyki energetycznej
Zanim przejdziemy do bardziej szczegółowych punktów, warto już na samym początku wspomnieć, że warunkiem podstawowym otrzymania dotacji w programie Czyste Powietrze w 2025 będzie przeprowadzenie audytu energetycznego przed rozpoczęciem inwestycji. W dokumencie tym zawarty jest stan energetyczny budynku, czyli to, jakie jest roczne zapotrzebowanie budynku na energię, oraz jakie prace należy wykonać, żeby obniżyć ten parametr.
Co więcej, po zakończeniu inwestycji trzeba będzie przeprowadzić drugi audyt, którego wynikiem będzie świadectwo charakterystyki energetycznej. Ma on potwierdzić, że w danym budynku faktycznie spadło zapotrzebowanie na energię.
Oba te dokumenty będą musiały być podpisane przez „osobę wpisaną do rejestru osób uprawnionych do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej”. Lista uprawnionych znajduje się na stronie Ministerstwa Rozwoju i Technologii, a na audyt i charakterystykę można otrzymać dotację z Czystego Powietrza w wysokości łącznie do 1,6 tys. zł netto.
Jednocześnie warto już na początku podkreślić, że warunkiem otrzymania zwrotu kosztów kwalifikowanych w formie dotacji jest wykonanie wszystkich prac zawartych w audycie zgodnie z wykazem audytora. Oznacza to np., że jeśli izolacja ścian będzie na gorszym poziomie, niż wskazano w dokumencie i końcowe świadectwo charakterystyki energetycznej to wykaże, nie otrzymamy środków z Czystego Powietrza. Oprócz tego przez kolejne pięć lat nie będzie można zmienić przeznaczenia budynku.
Czyste Powietrze w 2025 z wyższymi progami dochodowymi. Jest dodatkowy warunek
W poprzednim naborze wniosków do programu Czyste Powietrze maksymalna kwota dotacji dla jednego beneficjenta wynosiła 135 tys. zł. Od 31 marca 2025 wartość ta wzrosła do aż 170 tys. zł, ale kluczowy w dofinansowaniu w programie Czyste Powietrze jest próg dochodowy. Beneficjenci zostali podzieleni na trzy grupy z 40-, 70- i 100-procentowym pokryciem kwalifikowanych kosztów inwestycji netto. To bardzo istotne, ponieważ to osoba, która otrzyma dotację, będzie musiała zapłacić podatek VAT od usług czy zakupu materiałów, a tutaj stawki są różne (od 8 do 23 proc.).
Tu dochodzi również drugi warunek dotacji, czyli klasa energetyczna budynku i jego zapotrzebowanie na ciepło. Im lepszy pod względem termoizolacji mamy dom, tym działań, na jakie możemy otrzymać dofinansowanie, będzie odpowiednio mniej. W regulaminie wyszczególniono trzy poziomy zapotrzebowania budynku na energię użytkową w skali roku:
- do 80 kWh na m kw.;
- od 80 do 140 kWh na m kw.;
- powyżej 140 kWh na m kw.
O tym, na jakie konkretnie inwestycje mogą sobie pozwolić beneficjenci poszczególnych budynków, napiszemy w dalszej części tekstu, a tutaj przedstawimy progi dochodowe – wyszczególniliśmy je w tabeli:
Co bardzo istotne, dotację dla trzeciej grupy beneficjentów (100 proc.) będą przysługiwały jedynie budynkom, których roczne zapotrzebowanie na energię użytkową przekracza 140 kWh na m kw. Taki zapis w regulaminie rozwiązać ma problem z tzw. wampirami energetycznymi, czyli kiepsko ocieplonymi, starszymi budynkami. 20 marca, gdy podczas konferencji prasowej Ministerstwa Klimatu i Środowiska przedstawiło regulamin Czystego Powietrza, podano, że w Polsce ok. 40-43 proc. wszystkich budynków, które wymagają termomodernizacji, należy do tej grupy.
Z jednej strony taki zapis jest jak najbardziej zrozumiały i sprawia, że w teorii najwięcej pieniędzy trafi do najbardziej potrzebujących osób. Rodzi to jednak pewien problem, ponieważ gospodarstwa domowe o bardzo niskim dochodzie, które żyją w budynku wymagającym rocznie np. 139 kWh energii na m kw., nie otrzymają zwrotu na poziomie 100 proc. kosztów kwalifikowanych netto. W takich sytuacjach potencjalny beneficjent może w ogóle zrezygnować z inwestycji, bo nie będzie stać go na samodzielne pokrycie 30 proc. kosztów termomodernizacji netto.
Zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że dla budynku w takim standardzie energetycznym, którego powierzchnia to 150 m kw., roczne wydatki na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej to ponad 6-9 tys. zł w przypadku kotła na węgiel/drewno oraz ok. 10 tys. zł przy kotle gazowym.
Jaki budynek, taka dotacja z Czystego Powietrza. Nowe regulacje
Zanim przejdziemy do konkretnych technologii grzewczych wspieranych w Czystym Powietrzu i stawek dotacji, warto wyjaśnić, co mogą zrobić właściciele domów w danej klasie energetycznej.
Warunki i możliwości dla budynków, które mają przejść termomodernizację w programie Czyste Powietrze (naciśnij, aby powiększyć)NFOŚiGW
Budynki z rocznym zapotrzebowaniem na energię do 80 kWh na m kw.
Najmniejsze pole do popisu mają posiadacze budynków dobrze ocieplonych, czyli takich, których roczne zapotrzebowanie na energię użytkową nie przekracza 80 kWh na m kw. Takie osoby mogą wymienić stary piec na węgiel lub drewno (kopciuch) poniżej klasy 5. na bardziej wydajne źródło ciepła jak pompa ciepła czy kocioł na biomasę o podwyższonym standardzie (przynajmniej klasa 5.). Możliwe jest również uzyskanie środków na modernizację instalacji grzewczej czy przygotowania ciepłej wody użytkowej. Jeśli jednak w budynku znajduje się już dobrej jakości system ogrzewania (pompa ciepła lub kocioł na paliwo stałe przynajmniej klasy 5.), wtedy nie można otrzymać dotacji.
Budynki z rocznym zapotrzebowaniem na energię od 80 do 140 kWh na m kw.
Najwięcej opcji mają posiadacze budynków mieszkalnych z rocznym zapotrzebowaniem na energię użytkową od 80 do 140 kWh na m kw. Tutaj beneficjent może:
- wymienić źródło ciepła, jeśli źródłem ciepła jest kocioł na paliwo stałe poniżej klasy 5.;
- wymienić źródło ciepła i przeprowadzić termomodernizację, jeśli źródłem ciepła jest kocioł na paliwo stałe poniżej klasy 5.;
- wykonać termomodernizację, jeśli dom ogrzewany jest innym urządzeniem niż kocioł na paliwo stałe poniżej klasy 5.
Budynki z rocznym zapotrzebowaniem na energię powyżej 140 kWh na m kw.
Właściciele ostatniej grupy budynków, którzy jako jedyni mają prawo ubiegać się o 100 proc. zwrotu kosztów kwalifikowanych netto, mogą:
- wykonać termomodernizację, jeśli budynek ogrzewany jest źródłem ciepła innym niż kocioł na paliwo stałe poniżej klasy 5.;
- wykonać termomodernizację i wymienić źródło ciepła, jeśli w budynku znajduje się kocioł na paliwo stałe poniżej klasy 5.
Tutaj ważna kwestia związana z termomodernizacją. Beneficjenci Czystego Powietrza będą musieli poprawić efektywność energetyczną budynków o 40 proc. lub zmniejszyć ich zapotrzebowanie na energię użytkową do 80 kWh na m kw. w skali roku. Dlatego tak ważne jest pamiętanie o audycie energetycznym.
Pompy ciepła i kotły na biomasę, ale bez gazu. Źródła ciepła w Czystym Powietrzu w 2025
Przechodzimy teraz do najważniejszej kwestii, czyli tego, jakie źródła ciepła dotowane są w nowej odsłonie programu Czyste Powietrze i ile maksymalnie można na nie uzyskać. W poniższej tabeli znajdziecie dokładny wykaz dopuszczonych technologii wraz z kwotami:
Wszystkie urządzenia muszą pochodzić z Listy ZUM (Lista Zielonych Urządzeń i Materiałów) i tu pojawia się problem, ponieważ obecnie nie znajdziecie tam pomp ciepła powietrze-powietrze. O powodach takiego stanu rzeczy i skardze Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) do Komisji Europejskiej pisaliśmy w artykule na łamach Komputer Świata. Branża cały czas rozmawia z NFOŚiGW, by rozwiązać ten kryzys i wszystko wskazuje na to, że pojawi się furtka dla pomp ciepła powietrze-
Brak tego typu sprzętów w programie Czyste Powietrze jest o tyle dziwny, że na Liście ZUM znajdują się maty elektryczne i kotły indukcyjne, które cechują się bardzo niską sprawnością. Jeśli ktoś zdecyduje się na ich wybór w domu bez dużej i dobrze dobranej instalacji fotowoltaicznej, musi liczyć się z wysokimi rachunkami za prąd. Więcej o tym pisaliśmy w artykule przy okazji omawiania najczęstszych błędów popełnianych przez posiadaczy fotowoltaiki.
Zwróciliście zapewne uwagę, że nie ma tu kotłów na gaz. Ministerstwo Klimatu i Środowiska jeszcze w 2024 zapowiedziało, że Czyste Powietrze nie będzie wspierać technologii gazowych. „Dla osób, które dokonały takiej inwestycji w 2024 i nie zdążyły złożyć wniosku, przewidziano odrębny nabór” – czytamy w regulaminie programu.
Warto wspomnieć o kolejnym wyjątku, który dotyczyć będzie osób objętych uchwałą antysmogową (np. mieszkańców Krakowa), gdzie przepisy dotyczące kotłów na paliwo stałe są dużo bardziej restrykcyjne niż w innych częściach kraju. W takiej sytuacji możemy nie otrzymać dotacji np. na kocioł na pellet.
Natomiast coś, co dotyczyć będzie wszystkich beneficjentów ubiegających się o wymianę źródła ciepła, jest konieczność usunięcia i zezłomowania starego kotła. Co więcej, w dokumentacji trzeba przedstawić protokół zezłomowania. Jedynym wyjątkiem są tutaj kominki rekreacyjne, które nie będą wykorzystywane do ogrzewania – muszą być odłączone od systemu, a potwierdzić ma to kominiarz.
Dotacja do termomodernizacji w Czystym Powietrzu. Wprowadzono limity
Dużą zmianą w nowej edycji programu Czyste Powietrze są limity dotacji dla poszczególnych prac i zakupów związanych z termomodernizacji. Oznacza to, że osoby chcące kupić nowe drzwi czy okna do domu, będą musiał wyrobić się w wyznaczonych przez NFOŚiGW limitach. To kolejny zapis w regulaminie, który ukrócić ma nadużycia i patologie w Czystym Powietrzu.
Oczywiście istnieje możliwość kupna droższych elementów, ale wtedy konieczna będzie dopłata z własnych środków. W poniższej tabeli znajdziecie szczegółowy wykaz prac i limity w zależności od progu dochodowego:
Prefinansowanie w programie Czyste Powietrze
Jak wspominaliśmy, maksymalna kwota dotacji w nowej wersji programu Czyste Powietrze to 170 tys. zł i tak jak w latach poprzednich będzie możliwość uzyskania prefinansowania, czyli zaliczki dla firm, która pozwoli sfinansować prace termomodernizacyjne. Teraz jednak nie będzie to 50 proc. dotacji, tak jak w latach poprzednich, tylko 35 proc. Oprócz tego zaliczki wypłacane będą tylko osobom z dwóch największych grup dofinansowania, czyli 70 i 100 proc. kwalifikowanych kosztów inwestycji netto.
Konieczne będzie również zakończenie prac związanych z termomodernizacją i wymianą źródła ciepła w ciągu 120 dni od otrzymania środków, a beneficjenci, którzy będą chcieli uzyskać taką zaliczkę, muszą wykonać inwestycję z udziałem operatora.
Operatorzy w programie Czyste Powietrze
Operatorzy to kolejna nowość w programie Czyste Powietrze, która ułatwić ma beneficjentom przejście formalności związane ze złożeniem wniosku i rozliczenie inwestycji. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez NFOŚiGW operatorami pierwszego wyboru będą gminy, a jeśli jakiś urząd nie będzie chciał się tym zajmować, wówczas wnioskami z danego obszaru będą zajmować się Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Rozważane są również inne opcje, ale na razie brak szczegółów na ten temat.
Do zadań operatorów należeć będzie:
- pomocy w określeniu zakresu inwestycji;
- pomoc w poprawnym wypełnieniu i złożeniu wniosku o dofinansowanie;
- monitorowanie realizacji inwestycji zgodnie z zasadami programu;
- prawidłowe rozliczenie dotacji.
Kiedy wsparcie operatora jest obowiązkowe? NFOŚiGW wyszczególniło dwa przypadki – dotacja w najwyższym progu wsparcia (100 proc.) lub prefinansowanie. Co ważne, pomoc operatora jest całkowicie bezpłatna dla beneficjenta.
