W chwili obecnej w Polsce nie ma wymagań prawnych dotyczących oszczędzania energii w remontowanych budynkach. Skutkuje to dużą elastycznością w podejściu do prowadzenia prac termomodernizacyjnych (np. zakresu, kolejności czy sposobu). Takie wymagania stawiają jedynie programy dotacyjne, regulowane m.in. ustawą o wsparciu renowacji i rekultywacji energetycznej, zgodnie z którą konieczne jest przygotowanie audytów energetycznych przed i po przeprowadzeniu prac remontowych, w celu wykazania konkretnych oszczędności energii.
Wspólnoty mieszkaniowe lub spółdzielnie chcące skorzystać z dotacji zobowiązane są do spełnienia określonych warunków, dlatego prace remontowe zazwyczaj przebiegają ścieżką wyznaczoną w audycie energetycznym, zapewniając osiągnięcie pożądanych efektów energetycznych. Niestety nie wszystkie gminy korzystają z dostępnego wsparcia publicznego, lecz wykorzystują środki własne w połączeniu z pożyczkami komercyjnymi, co pozwala na dużą swobodę w przeprowadzaniu remontów, bez obowiązkowego audytu.
Większość domów i budynków, które wybudowano jedynie kilkanaście lat temu, nie spełnia dzisiejszych standardów energooszczędności. Prawidłowo przeprowadzona termomodernizacja domu poprawi energooszczędność budynku, co więcej – pozwoli zaoszczędzić nawet 60% na ogrzewaniu oraz zadbać o środowisko, m.in. dzięki wymianie starych urządzeń grzewczych.
Pod pojęciem termomodernizacji kryje się szereg działań, których celem jest zmniejszenie zapotrzebowania budynku na energię cieplną. Prace obejmują m.in. ocieplenie przegród zewnętrznych budynku, modernizację systemu grzewczego i wentylacyjnego oraz wymianę okien i drzwi zewnętrznych. Termomodernizacja budynku to zatem poważne przedsięwzięcie, jednak jego koszty zwracają się w postaci niższych rachunków za prąd i mniejszego śladu węglowego budynku.
Prawidłowo przeprowadzona termomodernizacja składa się zazwyczaj z 3 etapów.
Pierwszym krokiem jest renowacja przegród zewnętrznych w celu zmniejszenia zapotrzebowania na energię do ogrzewania i chłodzenia.
Obejmuje to termoizolację ścian zewnętrznych, podłóg, dachów i poddaszy, a także wymianę lub modernizację drzwi i okien. Może obejmować także zacienienie, eliminację mostków termicznych i zapewnienie szczelności (zapobieganie utracie ciepła przez otwory i szczeliny), a także zapewnienie przepuszczalności pary wodnej i komfortu cieplnego zimowo-letniego.
Modernizując konstrukcję budynku, zaleca się, aby instalacja grzewcza była sterowalna, w przeciwnym razie budynek ulegnie przegrzaniu. Modernizację konstrukcji budynku proponuj tylko wtedy, gdy istnieje już automatyczna kontrola temperatury. Jeżeli nie przewidziano automatycznej regulacji temperatury, zaleca się zamontowanie na źródle ciepła centralnego mechanizmu sterującego zależnego od pogody oraz zaworu termostatycznego na grzejnikach.
Drugi etap polega na renowacji instalacji technicznych takich jak ogrzewanie, ciepła woda użytkowa, systemy chłodzenia i wentylacji oraz wbudowanego oświetlenia.
Modernizacja wyposażenia technicznego przebiega równolegle z pracami remontowymi konstrukcji budynku. Oznacza to, że kotły o mniejszej mocy i mniejszych urządzeniach do wymiany ciepła mogą być wystarczające, dzięki czemu nie dochodzi do przewymiarowania, a koszty inwestycji są niższe.
Prace remontowe mogą obejmować wdrożenie inteligentnych systemów zarządzania budynkiem w celu skutecznego monitorowania i kontrolowania zużycia energii. Inteligentne systemy i automatyka budynków mogą optymalizować zużycie energii, kontrolowane w oparciu o zapotrzebowanie. Zarządzanie tymi elementami zapewnia zdrowe środowisko, dobrą jakość powietrza w pomieszczeniach, środowisko wolne od patogenów i komfort mieszkańców latem i zimą, przy niskim zużyciu energii.
Modernizacja systemu oświetlenia to kolejny istotny aspekt, skupiający się na poprawie efektywności energetycznej i ogólnej funkcjonalności budynku. Zasadniczo można to wykonać w dowolnym momencie niezależnie od innych prac, zaleca się jednak skoordynowanie ulepszeń systemu energii słonecznej i systemu oświetlenia.
Trzecim krokiem jest produkcja energii ze źródeł odnawialnych w celu zaspokojenia znacznej części zapotrzebowania energetycznego budynków.
We wszystkich przypadkach ważne jest zbadanie możliwości wykorzystania energii odnawialnej. W budynkach wielomieszkaniowych najczęściej rozważanymi opcjami są instalacje fotowoltaiczne i systemy pomp ciepła.
Instalacje fotowoltaiczne (PV) mogą oferować szereg korzyści w budynkach wielorodzinnych, zarówno indywidualnym mieszkańcom, jak i całej społeczności, w tym wpływ na środowisko, oszczędności kosztów, stopień niezależności energetycznej poprzez wytwarzanie energii elektrycznej na miejscu, zwiększoną wartość nieruchomości. Należy pamiętać, że możliwość zastosowania systemów fotowoltaicznych zależy od wielu czynników, takich jak dostępne światło słoneczne, lokalne przepisy, zachęty finansowe, specyficzne potrzeby energetyczne budynku lub dostępność powierzchni na dachu. Wraz z postępem technologii i spadkiem kosztów zakres zastosowań fotowoltaiki stale się poszerza.
Systemy pomp ciepła są energooszczędne w niskich temperaturach ogrzewania (np. 45/40°C lub 40/35°C) i dlatego są zalecane do ogrzewania powierzchniowego (podłoga, ściana, sufit) lub klimakonwektorów. W przypadku głębokich renowacji zaleca się modernizację ogrzewania/chłodzenia powierzchniowego lub zmianę wymiarów systemu wymiany ciepła na skalę niskotemperaturową.
Ile kosztuje termomodernizacja
Termomodernizacja wymaga poniesienia niemałych nakładów finansowych. Warto jednak potraktować ją jako inwestycję w komfort, zdrowie i mniejsze rachunki za energię w przyszłości. Szacuje się, że np. ocieplenie zewnętrznych przegród budowlanych powoduje obniżenie zużycia ciepła o 10–25%, a wymiana okien na bardziej szczelne to oszczędność dodatkowych 10–15%.
Aby dokładnie obliczyć całkowite koszty termomodernizacji budynku, trzeba określić zakres robót i posłużyć się wskaźnikami jednostkowymi kosztów. Mogą się one różnić w zależności od aktualnego stanu technicznego budynku. Orientacyjnie można przyjąć, że koszt ocieplenia ścian zewnętrznych to od 150 do 250 zł/m2, ocieplenie stropu pod poddaszem nieogrzewanym to od 80 do 100 zł/m2, ocieplenie dachu nad ogrzewanym poddaszem waha się między 100 a 150 zł/m2, ocieplenie stro- pu nad piwnicą to koszt 100 zł/m2, wymiana okien od 800 do 1200 zł/m2, a cena modernizacji instalacji wewnętrznej ogrzewania wyniesie ok. 40 zł/m2. Podanie nawet przybliżonych kosztów modernizacji instalacji ciepłej wody jest trudne ze względu na możliwość zastosowania bardzo różnych systemów instalacji i wiele dostępnych sposobów ich usprawnienia.
Na podstawie danych z wielu realizacji można stwierdzić, że koszt kompleksowej termomodernizacji budynku wynosi od 200 do 400 zł za 1 m2 powierzchni użytkowej. W przypadku budynku o powierzchni użytkowej 150 m2 będzie to od 30 do 60 tys. zł. Koszty termomodernizacji zależą od kształtu i wielkości budynku oraz od aktualnego stanu technicznego budynku.
Termomodernizacja to racjonalny wybór zarówno z ekonomicznego, jak i ekologicznego oraz zdrowotnego punktu widzenia.
Podstawowe pojęcia
Renowacja budynku – wszelkie działania modernizacyjne poprawiające wartość użytkową budynku. Dotyczy to w szczególności poprawy efektywności energetycznej budynku i ograniczenia emisyjności, a także działań prowadzących do poprawy jakości życia, ochrony zdrowia, adaptacji do zmian klimatu, zastosowania inteligentnych technologii lub innych aspektów wpływających na wartość użytkową budynku.
Termomodernizacja budynku – modernizacja cieplna budynku.
Głęboka termomodernizacja – termomodernizacja spełniająca wymogi związane z oszczędnością energii i izolacyjnością cieplną zawarte w rozporządzeniu WT21, a jeżeli jest to uzasadnione z technicznego i ekonomicznego punktu widzenia – umożliwiająca osiągnięcie niższych wartości wskaźnika rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną EP od określonych w rozporządzeniu WT21.
Płytka termomodernizacja – jeden z etapów termomodernizacji przyczyniający się do osiągnięcia w przyszłości stanu głębokiej termomodernizacji.
Termomodernizacja etapowa – proces składający się z kolejnych działań termomodernizacyjnych rozłożonych w czasie, który pozwala, na ile jest to możliwe pod względem technicznym i ekonomicznym, na osiągnięcie głębokiej termomodernizacji. Termomodernizacja etapowa planowana jest z uwzględnieniem efektu końcowego i etapów pośrednich. Zapewnia to spójność między poszczególnymi etapami, pozwalając uniknąć kosztów dublowania się działań w kolejnych etapach lub efektu technicznego zablokowania realizacji kolejnych działań termomodernizacyjnych. Terminy realizacji i zakres poszczególnych etapów prac dostosowane są do dostępnego finansowania, preferencji i potrzeb użytkowników/właścicieli budynku.